Trước năm 1975, làng nhạc Sài Gòn xuất hiện một hiện tượng âm nhạc đặc biệt được giới báo chí và giới mộ điệu đặt biệt danh là “Búp Bê Lửa” hay “Nữ Hoàng Nhạc Kích Động” – Đó chính là nữ ca sĩ Mai Lệ Huyền. Trước năm 1975, cặp đôi song ca Mai Lệ Huyền và Hùng Cường được mệnh danh là “cặp đôi sóng thần”, đã cùng nhau tạo nên những hiện tượng chưa từng có trong làng nhạc, nhận được sự hâm mộ rất cuồng nhiệt của khán giả.

Ca sĩ Mai Lệ Huyền tên thật là Nguyễn Thu Cúc, sở hữu một vẻ đẹp lạ với khuôn mặt tròn đầy, mũm mĩm như búp bê, đôi mắt sâu to tròn và thân hình bốc lửa khoẻ khoắn. Với ngoại hình nổi bật như vậy, Mai Lệ Huyền đã làm mưa làm gió ở các vũ trường Sài Gòn.

Click để nghe nhạc Hùng Cường – Mai Lệ Huyền trước 1975

Theo lời kể của Mai Lệ Huyền, những năm 1940, cha Mai Lệ Huyền vốn là một người buôn bán xuyên rừng giữa Việt Nam và Lào. Trong một lần đi buôn, cha Mai Lệ Huyền tình cờ gặp gỡ và kết hôn với mẹ Mai Lệ Huyền, vốn là một người gốc Việt đã sinh sống nhiều đời ở Lào. Năm 1946, Mai Lệ Huyền ra đời trên đất Lào, tuy nhiên cô chỉ sống với mẹ cha đến năm 12 tuổi thì được gửi về Việt Nam để đi học. Theo sự sắp xếp của cha, Mai Lệ Huyền được gửi về sống chung với một người bác của cô, khi đó đang là cục trưởng phụ trách tài chính tại tỉnh Bình Long (nay là thị xã Bình Long tỉnh Bình Phước).

Mai Lệ Huyền bắt đầu tham gia ca hát khi vào học tại trường Trung Học Bình Long. Khoảng năm 1964, khi cô đang học khoảng lớp 10 – 11 thì ban giám hiệu trường có mời đoàn kịch Tân Dân Nam của nghệ sĩ Tuý Hoa về trường trình diễn để gây quỹ từ thiện, với sự tham gia của nhiều nghệ sĩ tên tuổi như kịch sĩ Anh Lân, Tuý Phượng, ca sĩ Yến Vỹ, nhạc sĩ Trần Trịnh, Đinh Việt Lang…

Trong đoàn, giọng ca Yến Vỹ thường đảm nhiệm vị trí hát tân nhạc mở màn và đóng màn khi chuyển cảnh để đoàn kịch có thời gian chuẩn bị đạo cụ. Nhưng trong lần đó, Yến Vỹ bất ngờ bị bệnh nên đoàn hát bị thiếu người. Nghệ sĩ Tuý Phượng (là con của trưởng đoàn Túy Hoa) là người duy nhất còn lại trong đoàn có thể hát tân nhạc, nhưng bà Tuý Hoa lại không muốn con mình hát mở đầu, ảnh hưởng đến phần diễn kịch. Vì vậy, đoàn kịch bèn ngỏ ý nhờ nhà trường tìm một giọng ca phù hợp để thế chỗ. Tình cờ hôm đó, Mai Lệ Huyền vừa đoạt giải cuộc thi hát toàn trường nên được ban giám hiệu đưa ra giới thiệu cho đoàn kịch.

Trong buổi diễn, Mai Lệ Huyền thể hiện 3 ca khúc là bài Duyên Quê của nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ, bài Sầu Đông – một ca khúc thuộc thể loại nhạc Twist sôi động của nhạc sĩ Khánh Băng, và bài Lệ Đá của nhạc sĩ  có mặt trong buổi hôm đó là Trần Trịnh, và nhạc sĩ này cùng với người bạn thân là nhạc sĩ sĩ Đinh Việt Lang đã rất ngạc nhiên vì tài năng ca hát, trình diễn vô cùng dạn dĩ, phóng khoáng và duyên dáng của cô nữ sinh có nước da bánh mật khỏe mạnh.

Không lâu sau, các nhạc sĩ Trần Trịnh, Đinh Việt Lang đã viết thư khuyên Mai Lệ Huyền về Sài Gòn để có cơ hội theo đuổi sự nghiệp ca hát, nên cô bèn xin phép gia đình người bác chuyển xuống Sài Gòn ở với một người chị với lý do để có điều kiện học hành tốt hơn. Tuy nhiên sau đó, vì lo theo đuổi ca hát nên Mai Lệ Huyền đã thi rớt tú tài.

Tại Sài Gòn, Mai Lệ Huyền được nhóm các nhạc sĩ Trần Trịnh, Nhật Ngân, Đinh Việt Lang và nhà thơ Vạn Thuyết Linh chăm sóc chu đáo, coi như người thân, dạy hát, dạy nhạc cho cô. Và cũng chính những người thầy này đã cùng đặt cho cô nghệ danh Mai Lệ Huyền rất đặc biệt, trong đó Lệ là nước mắt, Huyền là Đen và Mai là tên gọi khác của loài khỉ. Mai Lệ Huyền kể, sở dĩ cái tên này ra đời là bởi khi ở Bình Long mới xuống da cô rất đen, tính tình còn con nít hay nhõng nhẽo và rất dễ khóc. Còn chữ Mai, tức là con khỉ là bởi cô đến từ vùng rừng núi, khi còn học trò tính tình Mai Lệ Huyền rất lí lắc, lăng xăng, thường leo trèo, quậy phá, nhảy nhót trong trường học và khi lên sân khấu thì luôn “quậy tới bến”.

Mai Lệ Huyền từng tâm sự về nghệ danh của mình như sau:

“Thời đó là thời học sinh. thời đó tôi chưa có rõ ràng loại nhạc nào mình sẽ diễn sau này. Nhưng mà thật sự cái thích của mình là được hát những loại nhạc tươi trẻ, nhảy nhót. Sau này về Sài Gòn, khi được khi hát và được những người nhạc sĩ coi được cái khiếu của mình là gì thì đã thể hiện ra cái mình có bây giờ. Bắt đầu liên lạc được với những người nhạc sĩ mà mình đã biết một lần hát ở Bình Long, có đến nói chuyện thì họ thấy mình có khiếu, hồi đó chưa có tên Mai Lệ Huyền thì họ quyết định nếu muốn đi hát thì đến tập thường xuyên và sẽ được hướng dẫn đi hát và đặt cho cái tên. Họ nói là cái tính rất là lý lắc. Trong trường lúc nào cũng quậy phá, ca hát. Da thì ngăm đen. Mà hễ nói cái gì đụng tới là rơi lệ, dễ khóc. Thành ra họ nói thôi nếu đi hát thì đặt cho tôi cái tên hợp nhất Mai là con khỉ, hay nhảy nhót, Lệ là nước mắt, đụng đến là hay khóc, Huyền là người có nước da nâu đen.”

Khi mới bắt đầu sự nghiệp ca hát, Mai Lệ Huyền chủ yếu hát nhạc ngoại quốc tại phòng trà rồi vũ trường Melody, những nơi ưa chuộng ca sĩ có khả năng vừa hát vừa nhảy. Khi tên tuổi được biết đến nhiều hơn, Mai Lệ Huyền quen biết với nghệ sĩ Trần Văn Trạch và được ông sắp xếp cho biểu diễn tại các club dành riêng cho người Mỹ, tại đây Mai Lệ Huyền từng song ca với Khánh Hà, Elvis Phương, Tuấn Ngọc,… những bài nhạc nước ngoài trong thời gian mà club Mỹ được mở ở rất nhiều nơi.

Sau đó, vào một ngày nhạc sĩ Khánh Băng cùng với ban nhạc Khánh Băng Phùng Trọng vào đàn cho club Mỹ và tình cờ gặp Mai Lệ Huyền, ông đã mời cô hát nhạc Việt tại đại nhạc hội, hứa sẽ tìm giúp một giọng ca nam để song ca cùng, đó chính là nghệ sĩ Hùng Cường, người chuyên hát nhạc tình và cũng là nghệ sĩ cải lương rất nổi tiếng.

Kể từ đó, đôi song ca Mai Lệ Huyền – Hùng Cường nhanh chóng trở thành một hiện tượng trong làng nhạc và được các nhạc sĩ Trần Trịnh, Nhật Ngân, Hoàng Thi Thơ, Y Vân, Y Vũ, Viễn Chinh, Hùng Linh… viết riêng cho nhiều ca khúc nhạc kích động để trình diễn.

Giai đoạn từ 1969 – 1974 là giai đoạn đỉnh cao trong sự nghiệp âm nhạc của Mai Lệ Huyền, tên tuổi của cô xuất hiện dày đặc trên báo chí, các tụ điểm ca nhạc, xuất hiện trên đài truyền hình quốc gia trong show diễn cá nhân Mai Lệ Huyền’ Show và biểu diễn tại các tiền đồn cho giới quân nhân,… Trong giới nghệ sĩ, Mai Lệ Huyền là nữ ca sĩ được giới quân nhân đặc biệt mến mộ và ưu ái. Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu đã có một câu nói rất đáng nhớ về Mai Lệ Huyền đó là: “Anh nói anh là Lính, mà hổng biết Mai Lệ Huyền là ai thì không phải là Lính”.

Là một nghệ sĩ đa tài, ngoài âm nhạc Mai Lệ Huyền còn tham gia diễn xuất trong nhiều vở thoại kịch và điện ảnh bên cạnh các minh tinh nổi tiếng thời đó như Thẩm Thuý Hằng, Kim Cương, Tuý Hồng,… Một số bộ phim có thể kể đến như: Gác Chuông Nhà Thờ, Mãnh Lực Đồng Tiền, Nhà Tôi, Còn Gì Cho Nhau,…

Bên cạnh vai trò là một nghệ sĩ, Mai Lệ Huyền còn lấn sân sang kinh doanh, bằng việc đầu tư tiền “thầu” lại vũ trường Đệ Nhất Khách Sạn. Ngoài việc tự mình biểu diễn hàng đêm tại đây, Mai Lệ Huyền còn mời thêm các nghệ sĩ nổi tiếng khác đến hát tại vũ trường của mình như Thanh Tuyền, Phương Dung, Mai Ly, Phương Hồng Quế, Carol Kim,… Trong vai trò bầu show, Mai Lệ Huyền đã giúp lăng xê nhiều ca sĩ trẻ thế hệ sau.

Thời đỉnh cao nhất, Mai Lệ Huyền có một lịch trình rất bận rộn: Sáng đi hát nhạc hội, rất nhiều show, trưa đi quay phim tối đi hát ở vài phòng trà, khuya về thu âm vào dĩa hát…

Về đời tư, Mai Lệ Huyền kết hôn với nhạc sĩ Trần Trịnh vào năm 1964 sau khi đặt chân đến Sài Gòn được một thời gian ngắn. Cuộc hôn nhân của họ kéo dài được khoảng 7 năm, sau khi có 1 cô con gái chung thì chia tay nhau vào năm 1971. Với Mai Lệ Huyền, Trần Trịnh vừa là chồng, vừa là người thầy đầu tiên dẫn dắt cô vào con đường nghệ thuật như lời tâm sự:

“Sau khi hát ở Bình Long trong đêm diễn của ban nhạc Tân Dân Nam, tôi và Trần Trịnh thường thư từ qua lại rồi nảy sinh tình cảm. Anh ấy đề nghị tôi về Sài Gòn tiếp tục con đường ca hát. Tôi nhận lời và chỉ sau một thời gian ngắn chúng tôi kết hôn và có với nhau một cô con gái tên Lệ Trinh. Trần Trịnh giới thiệu tôi đi hát ở tất cả những phòng trà, vũ trường nơi anh cộng tác. Khởi đầu là phòng trà Lệ Liễu, vì nhận thấy giọng hát của tôi thích hợp với thể loại nhạc tươi vui, anh ấy cùng nhạc sĩ Nhật Ngân sáng tác nhạc sôi động để tôi trình diễn song ca cùng ca sĩ Hùng Cường”.

Mai Lệ Huyền rời Việt Nam ngày 29 tháng 4 năm 1975, định cư tại Hoa Kỳ. Thời gian sau đó cô tham gia kịch đoàn của nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ cùng với La Thoại Tân, Bùi Thiện, Kiều Chinh…

Trong thập niên 1980, Mai Lệ Huyền sinh hoạt với ban kịch Sống Túy Hồng và tái ngộ Hùng Cường vừa từ Việt Nam qua. Cặp đôi “đệ nhất song ca sóng thần” lại khuấy đảo cuộc sống êm đềm tại Cali được mấy năm trước khi Hùng Cường đột ngột qua đời.